28 lutego 2013r. Nadleśnictwo Bogdaniec zakończyło realizację projektu:  OCHRONA SIEDLISK PRIORYTETOWYCH NA OBSZARACH NATURA 2000 NADLEŚNICTW BOGDANIEC  I  MIĘDZYZDROJE, przedsięwzięcie współfinansowane w ramach V OSI PRIORYTETOWEJ  POIiŚ 2007- 2013.

SPRAWOZDANIE Z OSIĄGNIĘCIA EFEKTU

EKOLOGICZNEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA

Tytuł projektu:

„Ochrona siedlisk priorytetowych na obszarach Natura 2000 nadleśnictw Bogdaniec i Międzyzdroje."

Nazwa funduszu pomocowego Unii Europejskiej, w którym Wnioskodawca ubiegał się o dofinansowanie zadania:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013, Priorytet V – Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, Działanie 5.1, Konkurs 5.1.1 Ochrona gatunków i siedlisk in situ.

Umowa o dofinansowanie:

POIS.05.01.00-00-021/08-00 z dnia 23.07.2009, 423/2009/Wn50/OP-WK-PS/D z dnia 11.09.2009

Wartość projektu:

Wartość całkowita                                                               2 334 380,00 PLN

Wartość kosztów kwalifikowanych                                      2 158 500,00 PLN

Procent dofinansowania                                                                        85 %

Wartość dofinansowania EFRR                                            1 834 725,00 PLN

Wartość kosztów kwalifikowanych (po przetargach)           1 728 077,98 PLN

Wartość dofinansowania EFRR                                      1 468 866,28 PLN

Zakładane cele projektu i efekty:

Działania projektu zlokalizowane są na obszarach należących do Sieci Natura 2000: PLB 320015 Ostoja Witnicko-Dębniańska, PLB 320001 Bagna Rozwarowskie, PLH 3220019 Wolin i Uznam i koncentrują się na najcenniejszych siedliskach przyrodniczych.

Wyróżniono 4 zasadnicze cele projektu:

• odtworzenie i ochrona cennych torfowisk wysokich i przejściowych;
• dostosowanie składu gatunkowego cennych siedlisk leśnych do pożądanej struktury zbiorowiska;
• kompleksowa regeneracja siedlisk nieleśnych (wrzosowiska, wydmy);
• ograniczenie presji turystycznej poprzez kanalizację ruchu turystycznego.

Na torfowiskach wysokich i przejściowych usunięto naloty i podrosty roślinności drzewiastej i krzewiastej przyczyniając się do powstania procesów renaturyzacji tych siedlisk nieleśnych.  Na torfowiskach zniekształconych założono metaplantacje w celu ich odtworzenia. Przedsięwzięcie to polega na zaszczepianiu „żywego torfu" na wybranych powierzchniach siedlisk torfowisk zniekształconych w leśnictwie Marwice w formie implantów inicjujących odradzanie się zbiorowisk torfotwórczych. Na powierzchniach tych rozsiane zostały również nasiona roślin torfowisk wysokich: wełnianki wąskolistnej i pochwowatej, turzycy błotnej i innych.

Na siedliskach leśnych cennych przyrodniczo usunięto naloty i podrosty gatunków niepożądanych (obcych) dla danego siedliska przyrodniczego powodujące stałe pogarszanie się i degradację siedliska. Przygotowano glebę i wprowadzono gatunki właściwe, występujące w sposób naturalny na danym siedlisku leśnym. W celu zapewnienia właściwej ochrony przyszłemu pokoleniu, powierzchnie te ogrodzono. Dalsze działania polegały na wykaszaniu chwastów zagrażających wprowadzonym gatunkom. Wprowadzone podsadzenie ma charakter przebudowy i docelowo ma stanowić główny drzewostan z gatunkami właściwymi dla danego siedliska przyrodniczego – żyznej buczyny niżowej Galio odorati- Fagetum, kwaśnej buczyny niżowej Luzulo pilosae –Fagetum, grądu subatlantyckiego Stellario-Carpinetum, kwaśnej dąbrowy (śródlądowej kwaśnej dąbrowy)  Fago-Quercetum petrae.

W ramach projektu zmodernizowano 1,5 km ścieżki pieszej i utworzono na terenie siedlisk przyrodniczych pięć punktów widokowych wyposażonych w ławostoły.  Zadanie to ma na celu zabezpieczenie obszarów chronionych poprzez ograniczenie presji turystycznej zapewniając odpowiednie ukierunkowanie.

1. Osiągnięto efekty ekologiczne poprzez realizację przedsięwzięcia polegającą na:

   Zadanie 2 Usunięcie nalotów i podrostów roślinności drzewiastej i krzewiastej na siedliskach nieleśnych. Niepożądane naloty i podrosty roślinności drzewiastej i krzewiastej usunięto na 54,08 ha torfowisk wysokich, przejściowych i zniekształconych. Dzięki temu powstrzymano dalsze zarastanie torfowisk, a także wyeliminowano czynnik przyśpieszający opadanie poziomu wód gruntowych. Dalszym następstwem jest powstrzymanie procesu przesuszania i mineralizacji wierzchnich warstw torfowiska.   Zadanie 3 Usunięcie gatunków niepożądanych nalotów i podrostów na siedliskach leśnych. Naloty i podrosty obcych i niepożądanych gatunków roślin usunięto na powierzchni 379,55 ha siedlisk leśnych. Powstrzymano w ten sposób proces degradacji siedlisk leśnych oraz umożliwiono przywrócenie pierwotnych postaci zbiorowisk przyrodniczo-leśnych.   Zadanie 4 Wprowadzenie gatunków pożądanych. Pożądane gatunki drzewiaste i krzewiaste wprowadzono na 371,94 ha siedlisk leśnych oraz uznano ich odnowienie naturalne na dalszych 12,61 ha. W zależności od siedliska wprowadzono takie gatunki jak dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, buk, grab, oraz całą gamę gatunków biocenotycznych takich jak klon zwyczajny i polny, wiąz górski, czereśnia ptasia, cis, topola biała i czarna, śliwa tarnina, bez czarny, głóg, kalina koralowa, jarząb pospolity, lipa drobnolistna i szerokolistna. Wprowadzając gatunki występujące w sposób naturalny na siedliskach przyrodniczo-leśnych uruchomiono proces odtwarzania siedlisk.   Zadanie 5 Pielęgnacja wprowadzonych gatunków pożądanych. Pielęgnację wprowadzonych gatunków pożądanych przeprowadzono na 380,23 ha siedlisk leśnych. Usuwając roślinność konkurencyjną umożliwiono prawidłowy wzrost i rozwój wprowadzonych gatunków pożądanych.   Zadanie 6 Grodzenie wprowadzonych gatunków pożądanych. W celu ochrony wprowadzonych gatunków pożądanych przed presją dużych roślinożerców wykonano 57,56 km grodzeń.   Zadanie 7 Rozbudowa małej infrastruktury. W celu ochrony obszarów chronionych przed presją antropogeniczną poprawiono kanalizację ruchu turystycznego. Zmodernizowano ścieżkę pieszą o długości 1,5 km oraz 5 punktów widokowych wyposażonych w ławostoły.   Zadanie 8 Usunięcie zmineralizowanej warstwy torfu i metaplantacja roślin torfowiskowych. Usunięcie zmineralizowanej warstwy torfu jest koniecznym zabiegiem do odbudowy torfowisk ulegających biodegradacji. Działanie to wykonano na powierzchni 1600 m2. Założono metaplantacje torfowców w celu zainicjowania procesów torfotwórczych, a następnie wysiano nasiona roślin torfowiskowych, aby zbliżyć skład gatunkowy do naturalnego.   Zadanie 9 Likwidacja obiektów wojskowych. Głównym celem rozbiórki obiektów powojskowych oraz uprzątnięcia terenu z pozostałości po małej infrastrukturze wojskowej, była rekultywacja oraz rewitalizacja priorytetowego siedliska przyrodniczego. Wykonanie zadania było niezbędne do przygotowania siedliska pod kolejne zadania w projekcie: usunięcie gatunków niepożądanych, nalotów i podrostów, a także wspieranie pojawiającego się odnowienia naturalnego poprzez systematyczną pielęgnację gleby.   Zadanie 10 Zakup specjalistycznej kosiarki. Koszenie wrzosowisk jest jedną z metod utrzymania siedliska przyrodniczego: suche wrzosowiska. Systematyczne koszenie krzewinek wrzosu pospolitego (Calluna vulgaris) powoduje jego rozkrzewianie, a tym samym trwałe utrzymanie siedliska. Jest to roślina całkowicie odporna na mrozy, stąd okres koszenia nie jest istotny. Wyniki monitoringu tego siedliska pokazują, że powierzchnie wrzosowisk ulegają silnemu zarastaniu. Usuwanie pojedynczych drzewek oraz koszenie jest ważnym zadaniem dla utrzymania siedliska przyrodniczego. Systematyczne koszenie wrzosowisk wykazało dobry wpływ na siedlisko.   Zadanie 11 Weryfikacja inwentaryzacji przyrodniczych. Dokonano weryfikacji inwentaryzacji przyrodniczej w celu oceny stanu siedlisk przyrodniczych. W trakcie inwentaryzacji wykonano 150 kart inwentaryzacyjnych.   Zadanie 12 Monitorowanie efektów przyrodniczych. W celu oceny osiągniętego efektu ekologicznego podejmowanych działań niezbędne jest prowadzenie monitoringu bieżącego oraz na zakończenie projektu. Monitoring w trakcie trwania projektu prowadzony był przez prof. A. Brzega wybitnego fitosocjologa, czego obrazem są karty monitoringu. Po zakończeniu projektu monitoring prowadzony będzie przez Służbę Leśną w ramach obowiązków służbowych, przy wsparciu prof. A. Brzega.   Zadanie 13 Rozpowszechnianie informacji na temat projektu. Działania informacyjno-promocyjne mają na celu rozpowszechnienie informacji zarówno o samym projekcie, jak również o możliwościach wykorzystania dofinansowania ze środków Unii Europejskiej. W ramach tego działania zorganizowano 3 spotkania informacyjno-promocyjne dotyczące realizacji projektu. Wydano także foldery informacyjne w nakładzie 3000 szt. Dodatkowo informacje o realizacji projektu zamieszczane były na stronach internetowych nadleśnictw. Informacja o projekcie pojawiła się także w Polskim Radiu Szczecin, lokalnej prasie oraz prasie branżowej. Prezentacja dotycząca projektu przedstawiona była także na konferencji „Aktywne metody ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie", która odbyła się 23-24 marca 2010 roku w Rogowie.

Torfowiska wysokie, przejściowe i zdegradowane.

Na podstawie poczynionych obserwacji i zgromadzonej dokumentacji odnośnie torfowisk stwierdzono, że po wykonanych zabiegach usunięcia roślinności drzewiastej i krzewiastej roślinność torfotwórcza odzyskała większą żywotność. Wszędzie odnotowano masowe kwitnienie i obfite dojrzewanie nasion wełnianek, w szczególności Eriophorum vaginatum, oraz bardziej obfite owocowanie żurawiny Oxycoccus palustris. Szereg gatunków zwiększyło liczebność lokalnych populacji, jak również zajmowany areał (np. torfowce Sphagnum fallax i in., rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, przygiełka biała Rhynchospora alba), a na jednym z torfowisk w Leśnictwie Białcz stwierdzono występowanie nienotowanej tam wcześniej bagnicy torfowej Scheuchzeria palustris. Konieczne jest dalsze monitorowanie torfowisk, ponieważ do czasu ustabilizowania się wody gruntowej na wystarczająco wysokim poziomie istnieje ryzyko ponownego wkraczania lekkonasiennych gatunków drzew, głównie brzozy i sosny.

Suche wrzosowiska.

Systematyczne koszenie krzewinek wrzosu pospolitego spowodowało rozkrzewienie się i wzmocnienie roślin, dzięki czemu możliwe jest trwałe utrzymanie siedliska. Równie ważnym elementem dla utrzymania siedliska jest usuwanie spontanicznie pojawiających się pojedynczych drzew i krzewów, głównie sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej.

Wydmy szare.

Głównym zadaniem utrzymania siedliska przyrodniczego nadmorskiej wydmy szarej było usunięcie gatunków niepożądanych, nalotów i podrostów. W konsekwencji usunięto małe drzewka pochodzące z odnowienia naturalnego, głównie takich gatunków jak sosna zwyczajna i brzoza brodawkowata

Utrzymanie siedliska wydma szara wymaga stałego monitoringu oraz ochrony przed presją turystyczną, gdyż w znacznej mierze głównym czynnikiem mającym negatywny wpływ na siedlisko jest presja turystyczna oraz zarastanie wydm gatunkami obcymi. Dodatkowo dzięki realizacji projektu, część społeczeństwa została poinformowana o istnieniu tak rzadkiego siedliska.

Siedliska leśne.

Na wszystkich siedliskach leśnych poddanych zabiegom ochronnym i renaturyzacji przeprowadzono monitoring po wykonanych działaniach. Wstępna ocena skuteczności przeprowadzonych zabiegów wskazuje, że charakter nadanego kierunku dalszego rozwoju przyszłego drzewostanu na większości założonych w ramach projektu powierzchni jest wyraźny. Wprowadzone sztucznie lub w kilku przypadkach spontanicznie odnawiające się gatunki pożądane wraz z gatunkami domieszkowymi, wykazują coraz większe znaczenie w runie i podszycie, jako podrost, uzyskując zadowalające, a miejscami nawet imponujące przyrosty roczne. Pozytywne tendencje można zauważyć też w przypadku roślin runa, właściwych dla odpowiednich siedlisk przyrodniczo-leśnych.

1.      Wskaźniki realizacji projektu: